ابن ابی صبهانمحمد بن ابی صهبان عبدالجبار قمی شیبانی، مشهور به ابن ابی صبهان، از دانشمندان و محدثان موثق و مورد اعتماد شیعه و از شاگردان امام جواد، امام هادی و امام حسن عسکری (علیهم‌السّلام) بود. ۱ - معرفی اجمالیمحمد بن ابی صهبان عبدالجبار قمی شیبانی، مشهور به ابن ابی صبهان، از دانشمندان و محدثان موثق و مورد اعتماد شیعه و از شاگردان امام جواد، امام‌هادی و امام حسن عسکری (علیهم‌السّلام) است. [۳]
شیخ طوسی، رجال الطوسی، ش۵۸۸۷.
به گفته شیخ طوسی، از هیچ کدام از امامان روایتی ندارد، [۴]
شیخ طوسی، رجال الطوسی، ش۶۳۶۶.
ولی در برخی منابع، خود محمد بن عبدالجبار می‌گوید که با امام صادق (علیه‌السّلام) مکاتبه داشته است و روایتی را نقل می‌کند. ۲ - نقل روایتبا توجه به بُعد زمانی دوره او تا امام ششم، مکاتبه‌اش با امام جعفرصادق (علیه‌السّلام) چندان پذیرفتنی نیست، به‌ویژه اینکه وی با دو ـ سه واسطه از آن امام روایت می‌کند، پس باید مرادش از صادق یکی از امامان پیش گفته باشد. بعضی از رجال‌شناسان به این نکته توجه کرده و مراد از صادق را در این بیان، امام هادی (علیه‌السّلام) دانسته‌اند و گویا وی از خدمت‌گزاران این امام بوده است. بنابراین برخلاف گفته شیخ طوسی، ابن ابی صهبان از امام هادی (علیه‌السّلام) روایت دارد. آیت‌الله خوئی هم او را راوی از امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) آورده است. ۳ - اساتیدمحمد بن عبدالجبار علاوه بر این دو امام، از محدثان و دانشمندان بزرگی چون محمد بن ابی عمیر ازدی، عبدالرحمان بن ابی نجران، صفوان بن یحیی، محمد بن سنان، علی بن مهزیار اهوازی، محمد بن خالد برقی، حسن بن علی بن فضال، حسن بن محبوب و بسیاری دیگر از علما حدیث فرا گرفته و گزارش کرده است. ۴ - شاگردانسعد بن عبدالله اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، محمد بن حسن صفار قمی، محمد بن علی بن محبوب و محمد بن حسین بن ابی الخطاب هم در شمار شاگردان و راویان ابن ابی صهبان قرار دارند. از این اطلاعات چنین برداشت می‌شود که وی یا اهل قم بوده و یا اینکه پس از رسیدن به مقامات علمی مدتی را در قم زیسته است. ۵ - تالیفاتاثر علمی او مجموعه حدیثی است که عبدالله بن جعفر حمیری، محمد بن یحیی عطار و احمد بن ادریس آن را روایت کرده‌اند. گفتنی است محمد بن ابی صهبان ذهلی یا باهلی که در برخی منابع آمده، گویا همین فرد است. ۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۴۴-۶۴۵، برگرفته از مقاله «محمد ابن ابی صهبان». رده‌های این صفحه : اصحاب امام جواد | اصحاب امام عسکری | اصحاب امام هادی | دانشمندان شیعه قرن 3 (قمری) | راویان از امام حسن عسکری | راویان از امام هادی | راویان موثق شیعه قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری)
|